Cztery dekady ikon, czyli jak wszystko się zmieniało, by pozostać tym samym

Ikony komputerowe przezostatnie dziesięciolecia towarzyszą interfejsom naszych komputerów. Poza niekwestionowanymwalorem użytkowym, który kiedyś przecież zrewolucjonizował sposóburuchamiania oprogramowania, ikony są często wizytówką kunsztu grafikai projektanta systemu, decydują o estetyce całego środowiska izwyczajnie potrafią cieszyć oko.

Występowanie ikon nanaszych pulpitach łączyć należy oczywiście z powstaniempierwszych graficznych interfejsów użytkownika. Najprościej inajbezpieczniej wskazać rok 1981 i stację roboczą Xerox Star. Todzięki rozwiązaniu tej firmy świat poznał ikony jako istotnączęść systemu operacyjnego. Już wtedy zdefiniowane zostaływłaściwości i zasady charakteryzujące ikony do dzisiaj: wyglądzależy od typu pliku jaki ikona przedstawia, zaś kliknięcie ikony plikupowoduje otwarcie programu do obsługi tego typu pliku. Wtedy też pojawiły siętakie specjalne ikony jak folder czy kosz.

Na rozwój tegoelementu systemu operacyjnego wpływ miał i nadal ma postęp techniczny. Coraz większa moc procesorów i kart graficznych umożliwiły dodanie ikonom kolorów,pikseli, a nawet animacji. Wpływ postępu technicznego wydaje sięwięc być bezsporny, a może nawet decydujący na kształt współczesnego desktopu.

W tym artykulechcemy jednak przedstawić, pewnie nieco tendencyjnie isubiektywnie, rozwój estetyki ikon komputerowych w szerszymkontekście panujących mód, zainteresowań i tendencjicharakterystycznych dla kolejnych dziesięcioleci. Zapraszamy!

Jak już wspomnieliśmy,lata 80 to początek historii komputerowych ikon, ale jednocześnieokres dynamicznej popularyzacji tego rozwiązania. Ikonki pojawiłysię w systemach operacyjnych Amigi, Atari ST, Apple Macintosha.Własnym środowiskiem z ikonami mógł pochwalić się teżMicrosoft, w 1985 światło dzienne ujrzał Windows 1.0. Nawet komputer ośmiobitowy, jakim był Commodore 64, mógł korzystać zdobrodziejstw nowoczesnych interfejsów dzięki systemowi GEOS.

Próżno szukać w estetyce tych ikon wybujałej kolorystyki tak charakterystycznej dlalat 80. Ślad tamtych lat odnajdujemy za to we wzornictwie, inspirowanym sprzętem i wyposażeniem biur. Zauważyć możemyaktówki, segregatory, szuflady, dyskietki, komputery i oczywiściekosze na śmieci. Te ostatnie niekoniecznie zresztą biurowe. W latach 80.objawił się talent Susan Kare, artystki, która stworzyłaikony i inne elementy interfejsu Apple Macintosh 1.0. Jej pionierskapraca została niedawno doceniona przez Muzeum Sztuki Nowoczesnej wNowym Jorku, które nabyło i udostępniło zwiedzającym archiwumjej szkiców na papierze milimetrowym.

Przy opisie tych lat ponownie należy wspomnieć o Susan Kare. Jej umiejętności zaowocowałyikonkami dla systemów Windows 3.0 i OS/2. Bez wątpienia efekty byłybardzo udane. Mogą stanowić wzorzec czytelności i estetyczności.

Porównując ikony z lat 90 z ikonami z poprzedniej dekady od razu zauważymy rozwójsprzętu i idący za nim progres technik graficznych. Ikony mająwięcej kolorów, są cieniowane, częściej stosowany jest rzutizometryczny i zabawy ze światłem. Pod koniec dekady MacOS 8.5może pochwalić się już ikonami 32-bitowymi i 24-bitowym kolorem,8-bitowy kanał alfa pozwala zaś na wprowadzenie przezroczystości.

Lata 90 to popularyzacja płyty CD, m.in. jako nośnika wykorzystywanego winformatyce, oraz rozwoju Internetu. Oczywiście i te zastosowaniaznajdują odbicie w ikonach na pulpicie.

Opisywana dekada totakże czas rozwoju ekologicznej świadomości społeczeństw.Dokonuje się postęp w dziedzinie recyklingu. Ta wrażliwość iwiedza wpłynęły najwyraźniej na wygląd ikony koszasystemu Windows 95. Ikona zostaje ozdobiona emblematem symbolizującymrecykling, co jednocześnie doskonale obrazuje możliwośćodzyskania plików znajdujących się w tym katalogu.

To co dostępne byłowcześniej tylko w systemie Apple, dotyczy teraz każdego wiodącegośrodowiska. Tworzenie ikon nie napotyka już żadnych ograniczeń.Wszystko zależy od inwencji projektanta. Dostrzegalna zaczyna byćprzesada w używaniu szczegółów i barw. Symbolikazastępowana jest przez nadmierną dosłowność.

Urządzenia zyskujące popularność w tym dziesięcioleciu oczywiście posiadają własneikonki. Fizycznej wymianie napędu dyskietek 3,5" na pamięci USB wnaszych komputerach towarzyszy także symboliczna zmiana warty napulpitach systemów, z których korzystamy.

Pierwszedziesięciolecie XXI wieku to także powstanie systemu Windows XP. Nauwagę zasługuje ikona do tworzenia kont użytkowników w tymśrodowisku. Zaprojektowana zostaje ona zgodnie z zasadamipolitycznej poprawności: przedstawia dwie postaci o wyraźnie różnymkolorze skóry. Początki tych norm sięgają przełomu lat 80 i 90XX wieku – jak widać potrzebowały nieco czasu, aby przedostać sięna nasze systemy. Okazało się, że był to tylko wstęp dokolejnych działań w tym zakresie.

Czasy najnowsze torozwinięcie dokonań poprzedniej dekady, czyli bardzo realistyczne idosłowne przedstawienia, np. urządzeń reprezentowanych przezikonę. Jednocześnie pojawiają się ikony dostosowane do ekranówdotykowych bądź modą na te wyświetlacze naznaczone. Cechuje jewysoka rozdzielczość, ale też już symboliczne przedstawieniefunkcjonalności, za którą odpowiadają. Naznaczone sąminimalizmem, cechującym wzornictwo już na przełomie XX i XXI wieku.Jego spektakularnym i komentowanym uzewnętrznieniem jestzaprezentowane w 2012 roku nowe logo Microsoftu. Zestawiającnajnowsze ikony (minimalistyczne) z tymi z lat 80 można z pewnąostrożnością stwierdzić, że historia zatoczyła koło. Co prawdaminimalizm starych ikon wynikał głównie z ograniczeń technicznych a nie trendów estetyki, niemniejjednak wspólne cechy są zauważalne.

Przy opisie ostatnichlat znów trzeba wrócić do norm politycznej poprawności. Googlemartwi się, że tylko 30% zatrudnionych przez tę firmę osób tokobiety, a polski oddział Microsoftu usuwa głowęciemnoskórego mężczyzny z jednego ze swoich zdjęć promocyjnych, co zostaje uznane za wpadkę i pociąga konieczność przepraszania całej planety. Apple też nie zostajeobojętne na te emocje i wprowadza do aktualizacji swojego systemuiOS 8.3 ponad 300 nowych politycznie poprawnych emotikonek, wśród których znaleźć coś do oznaczenia siebiebędzie mógł, każdy niezależnie od koloru skóry, płci, wieku czy co szczególnie istotne, orientacji seksualnej.

Potrzeba istnienia ikon komputerowych jako elementu interfejsu użytkownika jest chybabezsporna. Świadczy o tym choćby stosowanie ich w każdym kolejnymśrodowisku graficznym popularnych systemów operacyjnych. Przez tedziesięciolecia trudno mówić o rewolucji w ich rozwoju. Sporozostało osiągnięte już na samym początku, o czym wspomniałem wewstępie. Ewolucja w ich działaniu i estetyce dokonywała sięzgodnie z wymaganiami stawianymi przez rozwój techniczny i wzgodzie z tendencjami panującymi we wzornictwie.

Wpatrując się w nasze pulpity, często więc zupełnie nieświadomie obcujemy z małymi dziełamisztuki. Na pewno za takie należy uznać prace Susan Kare.Rekomendacja Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Nowym Jorku jest na towystarczającym dowodem.

U podstaw niewątpliwego sukcesu ikon jako elementu sterowania systemem leży sposób widzeniai postrzegania świata przez nas samych. Ta metoda jest po prostunajbardziej intuicyjna. Z tego powodu ikony jeszczedługo będą nam służyć, jako reprezentacje funkcji i danych przetwarzanych przez komputery.