30 urodziny ZX Spectrum — brytyjskiej legendy komputerów osobistych

ZX Spectrum to jeden z komputerów, o których nie sposób zapomnieć. 23 kwietnia 1982 roku w Wielkiej Brytanii firma Sinclair zapowiedziała jego wejście na rynek. Ważący niewiele ponad pół kilograma komputer z gumowaną, „kalkulatoropodobną” klawiaturą i charakterystyczną tęczą był pierwszym urządzeniem w swojej klasie cenowej z tak zaawansowanym układem graficznym.

Pod czarną obudową ośmiobitowca pracował procesor Zilog Z80A, taktowany z częstotliwością 3,5 MHz. Początkowo na rynek trafiły modele Spectruma wyposazone w 16 lub 48 kB RAM-u. Modulator UHF firmy Astec pozwalał na wyświetlanie 15-kolorowego obrazu o zaskakującej w tamtych czasach rozdzielczości 256x192 piksele, z tym że kolory nie były przypisywane do pikseli, ale do bloków 8x8 jako kolor tła, kolor wypełnienia i wzór.

Na uwagę zasługuje również interpreter Sinclair BASIC i nietypowy sposób wprowadzania słów kluczowych języka. Słowa kluczowe zostały przypisane do odpowiednich klawiszy, ale ponieważ jest ich znacznie więcej, niż przycisków liczy klawiatura, część z nich uzyskiwało się poprzez wciśnięcie klawiszy modyfikujących (Caps Shift, Symbol Shift) i litery. Na początku była to zmora, ale wprawionym programistom ten mechanizm pozwalał zaoszczędzić sporo czasu.

ZX Spectrum w wersji podstawowej (16 kB RAM) kosztował 125 funtów, ale pół roku po wejściu komputera na rynek jego cena została obniżona do 99,95. Wtedy maszyna zyskała status jedynego komputera kosztującego poniżej 100 funtów, zdolnego do wyświetlania kolorowego obrazu. Jego doskonały jak na tamte czasy stosunek mocy do ceny sprawił, że komputery sprzedawały się jak ciepłe bułeczki. Kampania reklamowa ZX Spectrum była na tyle skuteczna, że w pierwszych tygodniach sprzedaży fabryki firmy Sinclair nie nadążały z produkcją, jednak szczyt popularności ZX Spectrum przeżył po obniżeniu ceny.

ZX Spectrum pozostawił po sobie wiele śladów w kulturze popularnej… i nie chodzi tu jedynie o kultowe gry (Manic Miner, Bionic Commando, Arcadia, Invaders…) które były dostępne dla tej platformy. Na maszynach ZX Spectrum powstały choćby efekty specjalne do filmu „Seksmisja” oraz zaprojektowane przez Andrzeja Kurka logo „Sondy” i plansze wykorzystywane w odcinkach programu. ZX Spectrum i jego następcy doczekali się również pokaźnej listy klonów — Timex produkował 3 klony na licencji, zaś nieoficjalnych było na rynku prawie 50 (Elwro 800 Junior, Hobbit, Moskwa, Leningrad…).

Na koniec pozostaje mi zachęcić do lektury artykułu, który z okazji urodzin ZX Spectrum został opublikowany na łamach BBC Technology. W studiu BBC zasiadło dwóch projektantów, którzy ponad 30 lat temu pracowali nad tym komputerem — Richard Altwasser i Rick Dickinson. Aby przypomnieć sobie jak to wyglądało, można również rzucić okiem na ulotkę z 1982, prezentującą możliwości produktu firmy Sinclair, oraz reklamę komputera ZX Spectrum+ z 1984.