Vendor lock-in i ZUS - kolejny "przetarg"

Vendor lock-in

Czym jest vendor lock-in? W skrócie można to opisać jako uzależnienie na usługę/produkt, od konkretnego dostawcy. Wiąże się to z tym, iż zmiana dostawcy pociągnęłaby za sobą duże koszty, jakie należałoby ponieść w celu dostosowania się do innych produktów konkurencji.

Kilka przykładów:

Kupujemy do firmy 100 drukarek/ploterów marki "ABC". Po pewnym czasie okazuje się, iż wymian tuszy na oryginalne już dawno przekroczyła wartość zakupionego sprzętu. Dodatkowo producent udostępnia już nowszy model ploterów, o unikalnej technologii druku. Niestety, zakupione już wcześniej (w dużej ilości), materiały eksploatacyjne nie są kompatybilne wstecz. Czy warto, w tym momencie rezygnować z urządzeń firmy "ABC"?

Producent oprogramowania, ma w jednym z działów świetnego programistę - Pana Zenka. Pan Zenek jako jedyny w firmie robi integracje z zewnętrznym systemem "X". Ów moduł jest wykorzystywany w wielu produktach oferowanych przez firmę. Kod napisany jest w języku, którego nikt nie zna, tak dobrze jak Pan Zenek. Prócz naszego bohatera, nikt w firmie nie wie tak naprawdę, jak on działa. Czy zatem taka firma może pozwolić sobie na zwolnienie Pana Zenka, który staje się po pewnym czasie "nietykalny"?

a także: FlashPlayer od Adobe, format plików Office od Microsoftu, PlayStation Portable Universal Media Disc, Memory Stick do urządzeń Sony... więcej na stronie http://en.wikipedia.org/wiki/Vendor_lock-in

Do czego doprowadza vendor lock-in:

- dyktatura ceny - dostawca, który zaopatruje firmę, może narzucać cenę, wiedząc, iż klient nie ma żadnych alternatywnych wyjść

- efekt błędnego koła - nie możemy się wycofać z danego projektu, gdyż już zainwestowaliśmy w to np. 1mln zł, dlatego przeznaczamy kolejny mln zł itd.

- rozprzestrzenianie się - jeśli nasze dane są zapisywane w konkretnym formacie plików, wówczas podmioty chcące skorzystać z naszych danych, muszą również zaopatrzyć się w narzędzie, mogące odczytać dany format itd.

ZUS i vendor lock-in

ZUS jest typowym przykładem instytucji, która uzależniła się od jednego dostawcy. Dokładniej od Microsoftu i nic nie robi aby to zmienić. Jego program umożliwiający wysyłanie dokumentów ubezpieczeniowych do ZUSu - Płatnik (http://e-inspektorat.zus.pl/program_platnik.asp ) działa tylko na Windowsie. Istnieje (istniał?) alternatywny projekt Janosik, którego celem było przeniesienie funkcjonalności Płatnika, na pozostałe systemy operacyjne. Twórca Janosika złożył z końcem 2006 roku w sądzie wniosek o odtajnienie protokołu przesyłania danych przez Płatnika. Sąd nakazał ZUSowi udostępnić dokumentację protokołu, co zostało uczynione w kwietniu 2007, mimo wszystko nie zmieniło to nic w sprawie programu Janosik. Projekt najprawdopodobniej już można uznać za martwy, ostatnia aktualizacja jest z roku 2007 http://www.janosik.net/aktualnosci.html.

Nowy "przetarg" w ZUSie

17 sierpnia 2011 r. został ogłoszony przetarg (do dnia 26 września 2011 roku) na zakup 10 700 komputerów dla ZUSu o wartości 27,5 mln zł!! http://www.zus.pl/bip/default.asp?id=220&idz=116576.

Jest to ogromna kwota jaką zarobi firma, która dostarczy sprzęt jak i oprogramowanie. Ciężko to nazwać przetargiem, kiedy z góry wiadomo, iż w kwestii oprogramowania wygra... Microsoft. Cóż możemy znaleźć w siwz (specyfikacja istotnych warunków zamówienia) http://www.zus.pl/bip/zampub/files/116609/TdDMBB2TbV9.pdf ? Oto kilka przykładów, które nawet dla mnie (jako osoby nie będącej wielkim fanem otwartego oprogramowania) wydają się być nadużyciem i wskazują jednoznacznie na oprogramowanie firmy Microsoft:

Wymagania dotyczące oprogramowania

16. System operacyjny:

Microsoft Windows 7, lub równoważny*, w wersji umożliwiającej, zgodnie z zapisami licencyjnymi, nieodpłatny downgrade do systemu Microsoft Windows XP Professional: niewymagający aktywacji, w polskiej wersji językowej wraz z dołączonymi nośnikami pozwalającymi na zainstalowanie wybranej wersji systemu operacyjnego. System zainstalowany na partycji systemowej z domyślnymi ustawieniami wraz z wymaganymi do prawidłowej pracy wszystkich podzespołów sterownikami, bez dodatkowego oprogramowania firm trzecich.

17. Oprogramowanie dodatkowe

Komplet sterowników do systemu operacyjnego zainstalowanego na stacji roboczej dla wszystkich elementów wymagających sterowników, wchodzących w skład urządzenia, dołączony na nośniku optycznym. Sterowniki powinny być kompatybilne z posiadaną przez Zamawiającego platformą Windows dla wersji 32 i 64 bitowych XP/Windows 7. Oprogramowanie do nagrywania płyt CD/DVD.

* Warunki równoważności dla systemu operacyjnego MS Windows 7: System operacyjny umożliwiający działanie:

a. Aplikacji użytkowych KSI ZUS (m.in. "Płatnik" omawiany wcześniej - przyp. djfoxer) , w tym m.in.: A5, AQ, AZBE, BKP, BW, DB, DF, DG, DH, DI, DP, DS., EP, ET, FL, FEW, FK, FWX, FX, K1, K3, KR, KS, KW, L5, LA, LC, LI, 8 LIBWRF, LK, LT, MU, NA, NT, NX, OK., ON, PI, R1, R2, R5, R6, R8, RG, S3, SL, TD, TX, XB, XD, XF, XI, XK, XL, XM, XN, XS, XV, XZ, ZB, ZD, ZO, ZORAP.

b. MS Office 2010 – pakiet aplikacji biurowych

c. WinRAR – program do kompresji plików

d. Nero – program do nagrywania płyt CD/DVD

e. Starszych aplikacji pracujących nieprawidłowo na nowszych niż Windows XP wersjach systemu - za pomocą integrującego się z systemem operacyjnym mechanizmu wirtualizującego XP, do którego działania nie jest niezbędne posiadanie dodatkowych licencji

Nazwanie tego przetargiem jest co najmniej dyskusyjne. W przytoczonej specyfikacji, jaką ma mieć system operacyjny, widać ewidentne wskazania na system z Redmond.

Podsumowując. Jeśli nie ma być to Windows 7, to powinien mieć możliwość uruchamiania (proszę zauważyć: nie chodzi tu o to, że aplikacje mają być funkcjonalnie podobne do wymiennych, ale to mają być DOKŁADNIE te aplikacje!):

- KSI ZUS - czyli m.in. Płatnika, co jak było już opisywane wcześniej, możliwe jest wyłącznie na systemach Windows

- MS Office 2010 - niby można jakoś uruchomić pod WINE, ale to już będą kombinacje, poza tym można zrozumieć, iż np. marka z Excela nie będą poprawnie uruchamiane na OpenOffice

- WinRAR - czemu WinRAR? Niełatwo to zrozumieć. Jest tyle darmowych aplikacji, chociażby 7zip. Funkcjonalnie niewiele się od siebie różnią. Oba mają polskie wersje językowe. Obsługa jest identyczna!

- Nero - ?????? szok! Ktokolwiek tego jeszcze używa? Przerośnięta, powolna aplikacja, która w nowych wersjach ma interface tak nieintuicyjny, że aż strach otwierać ten pogram.

- wirtualizacja XP - do którego działania nie jest niezbędne posiadanie dodatkowych licencji, a zatem odpadają wszelkie maszyny wirtualne, hmmm jaki to system to udostępnia, czyżby tylko Windows 7?

Podsumowując

Mamy do czynienia z kolejnym przykładem, jak vendor lock-in zatacza co raz to szersze kręgi. Przetarg jaki trwa obecnie w ZUS, pokazuje jakie opłakane mogą być tego skutki. Instytucja rządowa, która broniła się przed odtworzeniem kodu przesyłania danych przez Płatnika, obecnie jest skazana na Microsoft.

Warunki przetargu nie pozostawiają złudzeń. Oprogramowanie z Rdmond zawita w ZUSie. Nadal będziemy musieli posiadać Offica do otwierania załączników, dokumentów z ZUSu. Przesyłanie dokumentów do ZUS będzie możliwe tylko poprzez Płatnik, uruchamiany na Windowsie. Czy jest szansa, że coś się zmieni? Wydaje się, że w najbliższym czasie nie...

Dziękuję i Pozdrawiam

Powiązane

http://e-inspektorat.zus.pl/program_platnik.asp - strona programu Płat...

http://www.janosik.net/ - strona programu Janosik

http://www.zus.pl/bip/default.asp?id=220&idz=116576 - Biuletyn informa...

http://www.zus.pl/bip/zampub/files/116609/TdDMBB2TbV9.pdf - specyfikac...

http://en.wikipedia.org/wiki/Vendor_lock-in - więcej o vendor lock-in

http://www.aba.krakow.pl/Download/Artykuly/locked_in.pdf - Tomasz Barb...