Pisanki w oprogramowaniu: easter eggs odchodzą do lamusa?

Pisanki (easter eggs) w oprogramowaniu, czyli dziwne i śmiesznenawiązania do świata pozakomputerowego wywoływane specyficznąaktywnością użytkownika, to tradycja starsza niż mikrokomputery.Już na maszynach PDP-10 firmy DEC, jeśli ktoś chciał założyćplik o nazwie „love”, pisząc polecenie make love, systemowyedytor TECO (praprzodek słynnego Emacsa) odpowiadał frazą „notwar?”. Dla wielu programistów jak i całych zespołówdeweloperskich umieszczenie swojego jajeczka w programie byłoobowiązkiem. A dziś? Dziś jak niektórzy mówią, zrobiło sięnudno. Upowszechnienie korporacyjnych standardów, przejęcie branżysoftware'owej przez pozbawionych fantazji menedżerów sprawićmiało, że pisanki są coraz niemilej widziane w przeznaczonym dlakońcowego użytkownika oprogramowaniu.

Wśród tych pierwszych słynnych „easter eggów” było jajkostworzone przez Warrena Robineta, autora przygodowej gry Adventure nakonsolę Atari 2600. W 1979 roku jego praca miała pozostaćanonimowa, firma nie pozwoliła mu umieścić swojego nazwiska nacartdridge'u z grą, więc ukrył w grze bardzo trudną doznalezienia komnatę, w której umieścił swój podpis. Niezależnieod siebie komnatę odkryło kilkoro dzieci, a gdy o odkryciu zrobiłosię głośno w prasie komputerowej, Atari uznało, że to bardzofajny pomysł – w kolejnych grach wielkanocne pisanki zaczęłypojawiać się regularnie, a ich poszukiwanie stało się częściązabawy.

Lata 80 i 90 zeszłego stulecia były więc pełne takichatrakcji, i to nie tylko w grach. Użytkownicy Amigi pewnie pamiętająkombinację klawiszy, która w połączeniu z wsunięciem iwysunięciem dyskietki zwracała parę komunikatów „We made Amiga”– „And Commodore F**ked it up!”. System Mac OS 7 zawierałukrytych nawet kilkanaście takich jajeczek. Nawet Microsoft nie miałżadnych wówczas zahamowań, jego programiści potrafili ukryć wpakiecie Office 97 kompletne gry (w Wordzie pinball, w Excelusymulator lotu), zaś wśród porad dnia znajdowały się takiemądrości życiowe jak „You can hurt yourself if you run withscissors” czy „Plaid shirts and striped pants rarely make apositive fashion statement”. Pisanki znaleźć można było nawet wtakim sprzęcie jak oscyloskopy czy aparaty fotograficzne, polubilije także projektanci czipów, często umieszczając w nich widocznetylko pod mikroskopem napisy.

Co się więc stało? Zmiana pokoleniowa? Rządy szarych twarzy wfirmach komputerowych? Larry Osterman, programista pracującyw Microsofcie już trzydzieści lat, pisał na swoim blogu w 2005roku:

dziś dodanie pisanki wielkanocnej do systemu Microsoftu jestbezpośrednią podstawą do zwolnienia, tak więc małoprawdopodobne, byście kiedykolwiek zobaczyli jeszcze jakąś.

I widać, że Microsoft nie jest w tym odosobniony. Opowszechności zjawiska zaświadcza jeden z deweloperów FreeBSD,grecki informatyk dr Diomidis Spinellis. W wypowiedzi dla BBCstwierdził, że w miarę jak programowanie staje się coraz bardziejkorporacyjne, coraz bardziej oficjalne, nie ma miejsca na kod, którynie byłby oficjalnie usankcjonowany. To nie tylko dlatego, żekomputerowego geniusza Billa Gatesa zastąpił sprzedawca, SteveBallmer. W grę wchodzą także kwestie bezpieczeństwa. Jeśli wkodzie znalazłaby się pisanka, to czemu od razu nie furtka wzabezpieczeniach? Nawet zresztą niewinne jajeczka, uruchamiającejakiś kod, mogą wiązać się z luką w oprogramowaniu.Zautomatyzowane narzędzia do kontroli kodu wyłapują więcwszystko, co wykracza poza specyfikację?

Nawet poza korporacjami pisanki odchodzą do lamusa; dr Spinelliszauważył, że hobbyści również skłaniają się w stronękorporacyjnych technik programistycznych, z towarzyszącymi imaudytami kodu i protokołami kontroli jakości. Umieszczeniewielkanocnej pisanki w kodzie otwartego projektu na GitHubie możedziś tylko zmniejszać szanse na zatrudnienie. Jeśli już, to takieżarciki znajdą się w dokumentacji, gdzieś w kodzie stronyinternetowej – ale kod samej aplikacji to już nie miejsce napisankę.

Kilka firm wciąż pielęgnuje obyczaj umieszczania woprogramowaniu „easter eggów”. Lubi robić to Google,szczególnie w swoich Mapach, wciąż od czasu do czasu robi toApple, półtora roku temu znaleziono nawet nicki deweloperówAutoCAD-a ukryte w jednym z plików .DLL instalatora tego programu –ale faktycznie, to już nie to samo, co było kiedyś. Jeśli siępojawiają, to co najwyżej jako część marketingowej strategii, anie frywolności twórcy.

Pozostaje nam więc tylko z nostalgią powspominać stare dobreczasy. Na koniec krótka lista ulubionych software'owych pisanekautora tego tekstu, które wciąż działają (nie uwzględniającapisanek w grach), przedstawiona w nadziei, że w komentarzachzaprezentujecie własne typy.

Słynny edytor emacszawiera czatbota Elizę. Wywołać go możemy kombinacją klawiszyEsc+X, po czym w wierszu poleceń M-x wpisaniem poleceniapsychoanalyze-pinhead. Rozmowa szybko skręca w surrealistyczne tony,gdy mamy już dość, przerwiemy ją kombinacją klawiszy Ctrl-G.

Co pewien czas kolejne wydanie Firefoksa ujawnia prorocze zapisy zapokaliptycznej Księgi Mozilli. Wystarczy wpisać w pasku adresowymtej przeglądarki about:mozilla, je zobaczyć. Obecnie możnadowiedzieć się, że Bliźnięta Mammona były skłócone. Ichwojowanie zanurzyło świat w nowej ciemności, a Bestia wstrętczuła do ciemności. Prędko poruszać się zaczęła i urosła wsiłę, i rozeszła się po świecie, i rozmnożyła. I przyniosłybestie ogień i światłość, które rozjaśniły ciemność.

W nowym arkuszu należy nacisnąć F5, wpisać X97:L97, nacisnąćEnter, nacisnąć Tab, a następnie trzymając Ctrl-Shift kliknąćkreator wykresów. Latamy za pomocą myszki.

4. Beczka w wyszukiwarce Google

To pewnie wszyscy znają, ale na nowicjuszach może zrobićwrażenie. Jeśli w wyszukiwarce Google wpiszemy „do a barrelroll”, efekt będzie całkiem ciekawy.

Po wejściu do Ustawień, przechodzimy do widoku Informacje otelefonie/tablecie, a następnie szybko pięciokrotnie dotykamylinijkę Wersja systemu Android. Gdy pokaże się lizak, dotknięciamimożemy zmieniać jego kolor, a gdy przytrzymamy lizak dłużej,uruchomimy klona popularnej, ultratrudnej gry Flappy Bird.