Powstaje działająca replika EDSAC-a — pierwszego komputera „dla ludzi”

Jeśli ktoś interesował się bliżej historią komputerów, z pewnością trafił na informacje o maszynie znanej jako EDSAC (Electronic Delay Storage Automatic Calculator). Maszyna ta została skonstruowana przez Maurice'a Wilkesa i jego zespół na uniwersytecie w Cambridge. Był to pierwszy przeznaczony do ogólnego użytku przez ludzi (w 1949 roku oznaczało to oczywiście naukowców) komputer, który otworzył przed pracownikami uniwersytetu zupełnie nowe możliwości, o jakich mogli tylko marzyć używając kalkulatorów mechanicznych. Był to zarazem jeden z pierwszych projektów komputera przechowującego instrukcje programu i dane w pamięci w ten sam sposób (architektura von Neumanna). Logika opierała się na lampach próżniowych, zaś za pamięć odpowiedzialne były rtęciowe linie opóźniające, instrukcje podawane były na taśmach perforowanych o szerokości 5 dziurek, za wyjście odpowiedzialny był nieco zmodyfikowany dalekopis. Pierwszy program EDSAC wykonał 6 maja 1949 roku.

Sposób programowania EDSAC-a oraz krótki opis jego budowy można obejrzeć na poniższym filmie. Materiał pochodzi z 1951 roku i przedstawia cykl życia programu — od spotkania komisji matematyków ustalających sposób rozwiązania zaproponowanego problemu, przez dobór instrukcji, „wypisanie” taśm perforowanych, po wydruk wyników. Narratorem jest sam Maurice Wilkes, jeśli więc kogoś interesuje historia, warto poświęcić 10 minut na ten materiał. Bardziej wnikliwych może zainteresować symulator EDSAC-a sprzed rozbudowy w 1951 roku. Trochę zdjęć, programów i statystyk można znaleźć również na okolicznościowej stronie, która powstała na 50 urodziny maszyny (1999 rok), obchodzone na jego macierzystym uniwersytecie.

Wróćmy do roku 2013. Dwa lata temu odnalazła się część oryginalnych planów EDSAC-a, co zachęciło naukowców do odtworzenia maszyny. Zadanie jest trudne, gdyż plany nie są kompletne i zespół pracujący nad projektem musi dokończyć układankę mając do dyspozycji jedynie zdjęcia czy notatki osób, które komputera używały. Dr Andrew Herbert, który kieruje odbudową, powiedział BBC, że odszyfrowano już do czego służy około 75% konstrukcji. Firma Teversham Engineering już od początku ubiegłego roku tnie, spawa i szlifuje części o identycznych wymiarach, jak te sprzed ponad 60 lat.

Odbodowa EDSAC-a odbywa się oczywiście w National Museum of Computing w Bletchley Park, gdzie będzie doskonałym uzupełnieniem kolekcji i stanie obok odbudowanego kilka lat temu, zaprojektowana przez Alana Turinga aby wesprzeć Enigmę Colossusa, uznanego za pierwszy elektroniczny komputer w historii. Proces finansuje kilku prywatnych sponsorów oraz Google. Zespół ma zamiar ukończyć budowę w ciągu dwóch lat. EDSAC jest dla historii komputerów ważny głównie dlatego, że jako pierwsza maszyna nie został zbudowany z określonym zadaniem na myśli, jak jego poprzednicy — wytyczający tor pocisków balistycznych ENIAC czy właśnie łamiący szyfry Colossus. O projekcie w 2011 roku opowiadali Andrew Hopper oraz David Hartley.