Serwer X.org 1.16: akceleracja grafiki 2D na wszystkich linuksowych sterownikach
W świecie desktopowego Linuksa zainteresowanie społecznościprzez ostatnie kilkanaście miesięcy koncentrowało się wokółnowego serwera grafiki Wayland i jego referencyjnego menedżeraokienek Weston, ale realia codziennej pracy z popularnymidystrybucjami są przecież zupełnie inne: wciąż to serwer X.orgstanowi fundament linuksowej grafiki – i w najbliższym czasiesytuacja ta nie ulegnie zmianie, gdyż jego rozwój wcale nie stanąłw miejscu. Przedstawione wczoraj nowe stabilne wydanie serweragrafiki, oznaczone numerem 1.16, wprowadza liczne zmiany, nie tylkozresztą związane z realiami desktopu, ale też urządzeńmobilnych.
Niemal 35 tysięcy nowych linii kodu w ponad 600 plikachzaowocowałojednym z największych pod względem liczby zmian wydań X.orga,wyczekiwanego od ponad półtora roku. Najważniejszą zmianą jestwprowadzenie do serwera grafiki sterownika Glamor. Zapewnia onsprzętową akcelerację 2D dla X.org, wykorzystując w tym celuwszelkie dostępne sterowniki 3D OpenGL (zarówno otwarte jak iwłasnościowe) do renderowania prymitywów X. W ten sposób Glamormoże zastąpić wszystkie skomplikowane, niezgodne ze sobąarchitektury sprzętowej akceleracji, eliminując potrzebę pisaniaoddzielnych sterowników 2D (tzw. DDX-ów) pod każdy czipset. Glamormoże też działać w ramach implementacji Xephyr, czyli serwerawyświetlania, który za swój cel renderowania grafiki bierzeokienko działającego na hoście X Servera – służy to przedewszystkim do zagnieżdżania sesji, debugowania oprogramowania iuruchamiania cienkich klientów.
W X.org 1.16 zawitał też stabilny Xwayland, czyli implementacjaserwera X w Waylandzie, pozwalająca hostom, na których głównymserwerem grafiki jest Wayland, zachować kompatybilność zaplikacjami korzystającymi z klasycznego protokołu X11 (czyliwszystkich niedostosowanych do Waylanda linuksowych aplikacji zinterfejsem graficznym). Xwayland korzysta tu ze wspomnianegosterownika Glamor, dzięki czemu unika problemów z wydajnością,jakie pamiętamy choćby z projektów Canonicala – Mir/Xmir.
Jedną z najbardziej kontrowersyjnych zmian, przynajmniej sądzącpo liczbie komentarzy na linuksowych forach, jest integracja X.orga zdemonem inicjalizacji (i wszystkiego innego co jest tylko możliwe)systemd. Połączenie serwera grafiki z przeklinanym przezzwolenników starej uniksowej szkoły dziełem pana Poetteringa,które praktycznie zdominowało świat Linuksa (z bardziej znanychdystrybucji tylko Gentoo i Slackware trzymają się wciąż odsystemd z dala) umożliwiło jednak zrobienie czegoś, co wcześniejbyło praktycznie niemożliwe do zrealizowania – uruchamianie sesjiX Servera bez uprawnień roota. Jeśli uda się upowszechnić torozwiązanie w stosujących systemd dystrybucjach, bezpieczeństwodziałających pod ich kontrolą desktopów znacznie wzrośnie.
Finalnie X.org 1.16 wprowadza coś, na co długo czekaliproducenci sprzętu mobilnego, wykorzystującego grafikęzintegrowaną w układach SoC. W większości wypadków takieprocesory graficzne nie są enumerowane poprzez standardowy interfejsszyny PCI, przez co niemożliwe było ich automatyczne wykrycie ikonfiguracja. Teraz X.org potrafi wykryć urządzenia niepodłączonedo PCI, konfigurując je tak, jakby występowały w bardziejklasycznej architekturze.
Pozostaje mieć nadzieję, że kontrowersyjna integracja z systemdnie doprowadzi do sytuacji, w której X.org będzie działał tylko zdemonem Poetteringa. Zaszkodziłoby to nie tylko tym linuksowymdystrybucjom, ale też systemom BSD, a także w pewnym stopniu OS-owiX, wkorzystującemu biblioteki XQuartz do uruchamiania na Makachaplikacji korzystających z protokołu X11.