W Sieci pojawił się kod źródłowy jednego z najważniejszych systemów operacyjnych w historii
Źle by było, gdybyśmy w tej całej wrzawie towarzyszącejwydaniu Windows 10 Technical Preview przeoczyli tę sprawę, takważną dla wszystkich zainteresowanych architekturą oprogramowania.Do Sieci wyciekł kod jednego z najważniejszych w historii systemówoperacyjnych. OK, może nie wyciekł, ale został oficjalnieudostępniony przez Muzeum Historii Komputerów z Kalifornii, ale itak jest się z czego cieszyć. Panie i panowie, przypomnijmy sobieCP/M.
To naprawdę komputerowa archeologia. 40 lat temu Gary Kildalprzedstawił światu system operacyjny CP/M (ControlProgram/Monitor, a później Control Program forMicrocomputers), działający na czymś, co nie było wielkąmaszyną typu mainframe czy minikomputerem, ale „zwykłym”mikrokomputerem IntelIntellec 8, z mikroprocesorem Intel 8008. Intellec 8 korzystał zośmiocalowej stacji dysków elastycznych, podłączonychsamodzielnie przez Kildalla zrobiony kontroler, zaś uruchamiany ztych ośmiocalowych dyskietek system napisany był w samodzielniestworzonym przez Kildalla języku programowania o nazwie PL/M(Programming Language for Microcomputers). Jak widać, byłyto czasy ludzi bardzo samodzielnych.
Twórca systemu od początku myślał, że stanie się onkomercyjnym produktem – jednak w tamtych czasach wyjaśnienie potencjalnym nabywcom samejidei komercyjnego systemu operacyjnego dlamikrokomputerównie było łatwe. Kildall, który wrazżoną założył firmę Digital Research chciał, by jego produktstał się dla konsumentów czymś nierozłącznym z samą koncepcjąmikrokomputera, więc opisywał go jako software'ową magistralę,która pozwala wielu programom na wchodzenie ze sobą w interakcje,bez względu na sprzęt, na jakim jest uruchomiona.
Właśnie ten ostatni aspektprzyczynił się do początkowego sukcesu CP/M. Był to przełom werze, gdy każdy producent sprzętu tworzył systemy operacyjnedziałające tylko z jego komputerami. System operacyjny z DigitalResearch pozwalał na tworzenie oprogramowania, które działało nabardzo różnych mikrokomputerach z procesorami od Intela 8080 poZiloga Z80, od pierwszych maszyn pokroju Altaira 8800 czy Osborne 1,po najpotężniejsze 8-bitowe komputery lat osiemdziesiątych, takiejak Amstrad/Schneider 6128 czy Commodore 128. W Stanach Zjednoczonychprodukowano nawet kartę rozszerzającą z procesorem Z80, dziękiktórej CP/M można było uruchomić na ogromnie popularnym Apple II.To właśnie popularność CP/M doprowadziła do upowszechnienia siędysków elastycznych i wyparcia nośników taśmowych (przynajmniej wprofesjonalnych zastosowaniach), to właśnie też dzięki CP/M mogłyzaistnieć tak popularne programy jak edytor tekstu WordStar czy bazadanych dBase.
U szczytu swojej wielkości, w1981 roku, Digital Research zatrudniało niemal 200 osób iprzynosiło rocznie ponad 20 milionów ówczesnych dolarów. Błędyw biznesowej strategii doprowadziły jednak do upadku, jeszczeszybszego niż wzlot firmy. CP/M jest jedną z pierwszych ofiarMicrosoftu. To właśnie firma Billa Gatesa, widząc, że DigitalResearch nie może się porozumieć z IBM w sprawie licencjonowaniaCP/M w pierwszych komputerach PC, wykupiła jeden z klonów CP-M,system 86-DOS, przerobiła go nieco, a następnie zaoferowałaWielkiemu Błękitnemu na atrakcyjnej licencji jako PC-DOS, z czasemznany jako MS-DOS. Reszta jest już dobrze znaną historią. Ostatniewydanie CP/M 3.1 przypadło na 1983 rok, zaś jego następca CP/M-86dla procesorów Intel 8086, mimo że był oceniany przez specjalistówjako system doskonalszy niż MS-DOS (Gary Kildall nie uważał np.,że każdemu wystarczy 640 KB RAM) nie zdobył większejpopularności. Ostatnią wersję 2.11 wydano w 1986 roku.
Warto wspomnieć też o ciekawejpróbie walki z Microsoftem. W 1988 roku Digital Research wydałswoją własną alternatywę dla MS-DOS, system DR-DOS. Umowy, jakieMicrosoft podpisywał z producentami komputerów PC nie dały jednaktemu produktowi większych szans, mimo że był on zarówno tańszy,jak i oferował większe możliwości (przy pełnej kompatybilnościz MS-DOS). Gdy zaś pojawiły się pierwsze wersje Windows 3.1,Microsoft miał wprowadzić do nich kod celowo destabilizujący praceDR-DOS, by użytkownicy mieli wrażenie, że konkurencyjny system doniczego się nie nadaje. Towarzyszące temu spory sądowe firmieKindalla nic nie pomogły, choć wywarły pewien wpływ na branżęPC – w 1994 roku amerykański Departament Sprawiedliwości zakazałMicrosoftowi licencjonowania systemów operacyjnych „od procesora”.
Twórcy CP/M próbowali teżswoich sił z niezwykle innowacyjnym jak na swoje czasy systememczasu rzeczywistego FlexOS, który potrafił np. dynamicznie ładowaćsterowniki sprzętowe, wspierał zaawansowaną wielozadaniowość zwywłaszczaniem i znalazł pewne zastosowanie w kasach sklepowych odIBM – ale to był już schyłek firmy Kindalla. W 1991 roku to cozostało z Digital Research zostało kupione przez Novella.
Teraz Muzeum Historii Komputerów z Mountain View udostępniłopublicznie mające 147 MB archiwum, zawierające zarówno kodźródłowy CP/M, pisany w assemblerze i PL/M, jak i skanydokumentacji z lat siedemdziesiątych. Pobrać je możecie ze stronyMuzeum (gdzie można się zapoznać też ze szczegółowąhistorią CP/M). Upublicznienie kodu nie oznacza jego formalnegootwarcia, to wciąż własnościowe oprogramowanie, udostępnionewyłącznie do celów edukacyjnych. Jeśli jednak macie ochotępobawić się trochę w IT lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych,to polecamy The Unofficial CP/M Web site, gdzie znajdziecie binarne wersje systemu, dokumentację,aplikacje, języki programowania, a także emulatory, które możnauruchomić na MS-DOS (który można uruchomić np. w maszyniewirtualnej).