Struktura drzewa katalogów systemu Linux

System operacyjny, bez względu na toczy mamy do czynienia z Linuksem, Windowsem, Mac OS, BSD czySolarisem, przechowuje dane w systemie plików opartym nadrzewiastej strukturze katalogów. Znajomość tejże strukturyumożliwia użytkownikowi dotarcie do dowolnych zasobów. Różnice worganizacji pomiędzy systemami Windows i Linux są jednak znacząceco może powodować zniechęcenie wśród rozpoczynających przygodę zLinuksem użytkowników. W niniejszym artykule przybliżymyorganizację drzewa katalogów w systemie Linux oraz wskażemy różnicepomiędzy tym systemem, a systemami Windows. Opiszemy równieżróżnice w oznaczaniu dysków, napędów i partycji.

Na pierwszy rzut oka, oznaczeniadysków czy partycji linuksowych, dla osób pracujących podWindowsem, są niezrozumiałe. Weźmy np. oznaczenie dysku C: czy D:(i innych kolejnych liter w zależności od ilości posiadanychdysków/partycji) występujące w Windowsie. Jaką ono niesieinformację? Wiemy tylko tyle, że C: jest partycją systemową(domyślnie, użytkownik oczywiście może zdefiniować partycjęsystemową pod inną literą niż C:), ale nie wiemy np. czy partycjaD: znajduje się obok C: na tym samym dysku czy zajmuje całąprzestrzeń dyskową na dysku drugim (slave). Nie wiemy również czymamy do czynienia z dyskiem ATA czy SATA. Oczywiście, informacje temożemy uzyskać korzystając z narzędzi systemowych czy programówtrzecich. Nazywanie dysków i partycji w Linuksie jest inne, choć wrzeczywistości oznaczenia te są bardzo proste i logiczne oraz niosąkonkretne informacje.

Zacznijmy od oznaczenia dysków ATA iSATA. Etykieta hdx (hda, hdb, itd.) informuje naso tym, że mamy do czynienia z dyskiem ATA. W przypadku dysków SATAoznaczenie przyjmie postać sdx (sda, sdb, itd.). Wniektórych dystrybucjach nie stosuje się już nazewnictwahdx, tylko wszystkie dyski są oznaczane jakosdx. Na poniższym screenie dysk sda to dysk ATA,sdb - SATA (na przykładzie dystrybucji Arch Linux)

I tak, w zależności od rodzaju posiadanych dysków: Dysk pierwszy(primary) będzie posiadał etykietę (nazwę) hda lub sda, dysk drugi(slave) hdb lub sdb trzeci hdc lub sdc, i tak dalej.

Na koniec kilka słów o oznaczeniunapędów FDD (dyskietki), CD/DVD oraz nośników wymiennych takich jakkarty pamięci (Flash) czy dyski przenośne. Napędy FDD (stacjadysków 3.5'') oznacza się etykietą fd0 (dyskietkaA) i fd1 (dyskietka B). Przyjęto, że stacje dyskówCD/DVD oznaczane są jak dyski ATA (hdx). Ostatnimi czasy,oznaczenie to zaczyna tracić na rzecz etykietyscd0, scd1, etc. Karty pamięci idyski przenośne/wymienne oznaczane są jak dyski SATA (sdx).

W systemie operacyjnym Linuxwyróżniamy partycje główne i rozszerzone/logiczne. Partycjigłównych można być co najwyżej 4. W przypadku gdy chcemy miećwięcej partycji niż 4, to można stworzyć 3 partycje główne, jednąrozszerzoną, na której będą partycje logiczne. Partycje główne wLinuksie są numerowane od 1 do 4, a partycje logiczne od 5 do 8,niezależnie czy partycji podstawowych jest 4 czy mniej. Głównapartycja na dysku pierwszym oznaczona będzie etykietą hda1 albosda1, na dysku drugim hdb1 albo sdb1 i tak dalej. Tak, więcczytając oznaczenie hda1 mamy więcej informacji dostępnych "odręki" niż w przypadku suchego C:, co przydatne jest przy używaniuprogramów do partycjonowania dysków (np. Gparted) czy podczasinstalacji innej dystrybucji Linuksa.

Przykładowy podgląd dysków i partycji w programie Gparted

Przykład etykiet i ich prawidłowe czytanie: /dev/hda1 - pierwsza partycja na dysku ATA primary master /dev/sdb4 - czwarta partycja na dysku SATA primary slave /dev/hdc - dysk ATA secondary master /dev/sdd1 - pierwsza partycja na dysku SATA secondary slave

Katalog główny (nazywany również root- z angielskiego korzeń), gdzie znajdują się wszystkie katalogi ipliki systemu Linux oznaczony jest symbolem "/"(slash). Mówiąc jeszcze prościej - na partycji "/" instalowany jestsystem Linux. W systemie Linux tworzone są określone katalogiprzechowujące określone pliki niezbędne do prawidłowej pracysytemu. Tworzy się ich określona liczna o zdefiniowanych nazwach. Wposzczególnych dystrybucjach budowa ta może się różnić, co niezmienia faktu, że katalogi te istnieją i pełnią takie same funkcje.Przedstawię ich nazwy i uproszczoną charakterystykę (Szczegółoweinformacje wraz z opisem zawartości podkatalogów czytelnik znajdziepod tym linkiem): /bin - zawiera w sobie pliki binarne (wykonywalne)podstawowych narzędzi systemowych, które są niezbędne do pracy wtrybie wieloużytkownikowym. /boot - zawiera w sobie pliki odpowiedzialne zabootowanie (uruchamianie) systemu oraz jądro systemu /cdrom - zazwyczaj jest to katalog dowiązany dokatalogu media lub mnt (w zależności od dystrybucji) /dev - zawiera w sobie pliki odpowiedzialne zaobsługiwanie urządzeń jak np. cdrom. Generalnie pliki w tymkatalogu odpowiadają za komunikację system - urządzeniakomputera. /etc - zawiera w sobie globalne plikikonfiguracyjne, ustawienia systemowe /home - jest miejscem, w którym tworzy się katalogdomowy użytkownika lub użytkowników (/home/nazwa_użytkownika), a wnim dodatkowo podkatalogi jak: dokumenty, muzyka, obrazy. Możemytworzyć również swoje własne według potrzeb. /lib - zawiera w sobie skompilowane bibliotekiniezbędne do uruchamiania systemu a także moduły jądrasystemu /lost+found - pliki odnalezione podczaswykonywania testów dysku /media - miejsce montowania (podłączania) nośnikówwymiennych jak pendrive, dyskietka, karty pamięci, czy napędycdrom /mnt - miejsce montowani dysków - systemów plików(w niektórych dystrybucjach np. Ubuntu, dyski montowane są wkatalogu /media) /opt - Katalog do instalowania dodatkowegooprogramowania nie wchodzącego w skład systemu (wykorzystywanygłównie w dystrybucji SUSE). Obecnie, w niektórych dystrybucjachsłuży on do instalacji oprogramowania trzeciego jak np. oracle'a.Folder ten wychodzi z użycia na rzecz /usr/local /proc - wirtualny system plików. Tworzy siępodczas uruchamiania systemu. Zawiera w sobie pliki z informacjamio procesach /root - katalog superużytkownika "root" - mówiąc wskrócie, jest to konto administracyjne. Bez niego nie możemy używaćnp. narzędzia "sudo" czy dokonywać żadnych zmian w systemiewymagających hasła administratora np. aktualizacji systemu. /sbin - zawiera w sobie pliki wykonywalne poleceń,dostępne tylko dla administratora (root) /srv - katalog dla serwerów /sys - interfejs zmiany parametrów jądra (od jądraw wersji 2.6) /tmp - zawiera w sobie pliki tymczasowe (równieżte, zapisujące się na dysku przy przeglądaniu Internetu) /usr - zawiera w sobie narzędzia i aplikacje(programy) zainstalowane na komputerze dostępne dla zwykłegoużytkownika oraz administratora. /var - zawiera w sobie logi systemowe, plikipocztowe czy kolejki drukarki. Przykład struktury katalogów w systemie Linux na podstawiedystrybucji:

Ubuntu 8.04

Arch Linux

Fedora 9

openSUSE 10.3

Dystrybucje Linuksa, a właściwie ich struktura katalogów,powinny być zgodne ze standardem FHS - Filesystem HierarchyStandard, będącego częścią LSB - Linux StandardBase.

Przy tworzeniu partycji systemowej**/, określamy również partycję wymianyswap (służy do tymczasowego przechowywania danychw sytuacji, gdy ich ilość przekracza ilość wolnej pamięci RAM lub,gdy z różnych powodów korzystniej jest przechowywać je na dysku -tak zwana pamięć wirtualna. W dystrybucjach linuksowych, zamiasttworzyć osobną partycję swap możemy stworzyć plik wymiany wsystemie). Zaleca się również utworzenie partycji/home - dzięki temu, nasze dokumenty czyskopiowane ustawienia systemu, możemy bezpiecznie trzymać podczasformatowania dysku z systemem, gdy chcemy zainstalować system nanowo lub zainstalować inną dystrybucję. Tak, tak - podczasinstalacji innej dystrybucji, instalator wykryje partycję /, swaporaz /home (oraz inne linuksowe, jeśli istnieją) i wykorzysta jeprzy instalacji. Po zainstalowaniu nasze dokumenty i ustawieniabędą nieruszone i gotowe do wykorzystania. Podobnie możemy zrobić zprawie każdym folderem (za wyjątkiem katalogów /etc, /bin, /sbin,/lib ani /dev - jeżeli to zrobimy, system nie załaduje się poinstalacji) - stworzyć dla niego osobną partycję, czego się nierobi z powodu tego, że musimy umieć przewidzieć ile miejscapotrzebujemy dla każdej z nich. Wygodnie więc pozwolić, żeby systemzrobił to za nas i dynamicznie przydzielał miejsce na dysku w raziepotrzeby. Przedstawiliśmy tutaj minimum podstawowych informacji odnośnie tegozagadnienia, które w samo w sobie jest ciekawe. Ogrom informacji,zwłaszcza tych szczegółowych - jeżeli będzie taka potrzeba,przedstawimy w osobnych artykułach. Od autora** W przygotowaniu materiału pomogli mi Areh, Kaka' i Reza, którymserdecznie za pomoc dziękuję.