Marek Sell — niezapomniany twórca antywirusa mks_vir

Wpis ten jest wspomnieniem życia Marka Sella, autora słynnego programu antywirusowego mks_vir, który zna niemal każdy Polak, który w latach 90. zetknął się z komputerem. Znawcy branży mawiali o nim: „Legenda polskiego świata komputerowego”. Jest to niewątpliwie prawdą, ponieważ ten wybitny informatyk wyprzedzał swoje czasy w naszym kraju. Szkoda tylko, że teraz tak mało pisze się o nim na portalach IT. Nie zrażając się jednak wzmiankowymi informacjami o Marku Sellu, postanowiłem szerzej opisać jego życiorys. Zapraszam zatem do lektury tej biografii wszystkich antywirusomaniaków i nie tylko.

Nowatorska działalność w PRL-u

Marek Sell urodził się 13 marca 1951 roku. Od najmłodszych lat był umysłem ścisłym, dlatego też w podstawówce i szkole średniej najlepsze oceny miał z matematyki i fizyki. Nie dziwne więc, że po zdaniu matury podjął studia matematyczne (sekcja metod numerycznych) na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Marek Sell w 1976 r. ukończył tę uczelnię z wyróżnieniem i jako świeżo upieczony magister matematyki podjął pracą w poznańskim Instytucie Obróbki Plastycznej. W pierwszym miejscu pracy zajmował się obliczeniami numerycznymi i na poważnie zainteresował się programowaniem komputerowym. Chcąc rozwinąć swoją pasję na początku lat 80-tych postanowił przeprowadzić się z Poznania do Warszawy. Zaraz po przeprowadzce podjął pracę w grodzisko-mazowieckim przedsiębiorstwie Mera System, w którym stworzył oprogramowanie komputera MERA-100 dla rynku niemieckiego.

Cieszyło się ono zarówno we Wschodnich, jak i Zachodnich Niemczech sporą popularnością więc Marka Sella w dowód uznania dla jego wiedzy i umiejętności na rok zatrudniono w RFN-ie. Za granicą powierzono mu ważną funkcję, ponieważ zajmował się stworzeniem od podstaw systemu DAMAST na komputery firmy Compudata. Marek Sell wywiązał się z powierzonego zadania na medal, jednak z racji ówczesnej sytuacji geopolitycznej nie było możliwości, żeby dłużej mógł pracować u naszego zachodniego sąsiada. Programista, chcąc nie chcąc musiał zatem wrócić do Polski i przez kilka lat pracował firmach komputerowych „Refleks” i „Uniks”. Aczkolwiek już wtedy zaczął myśleć o stworzeniu prekursorskiego na naszym rynku programu antywirusowego. Dlatego w drugiej połowie lat 80-tych rozpoczął pracę w firmie „Apexim”, która stała się pierwszym dystrybutorem stworzonego przez niego antywirusa.

mks_vir - dzieło życia

Tak to w 1987 roku ujrzała światło dzienne napisana w assemblerze pierwsza wersja kultowego i jednocześnie najstarszego polskiego programu antywirusowego — mks_vir. Pierwotnym powodem powstania tego oprogramowania było to, że istniejące ówcześnie na rynku antywirusowe rozwiązania nie zaspokajały potrzeb Marka Sella:

Pierwsze wersje programu mks_vir przeznaczone dla systemu DOS były dystrybuowane na dyskietkach w żółtych kartonikach. Aktualizacje były wydawane co miesiąc i wysyłane pocztą. Początkowo oprogramowanie dostarczane użytkownikom było spersonalizowane — główny ekran zawierał numer seryjny i dane właściciela licencji.

Później, wraz z pełną wersją oprogramowania, wydano wersje demo, co pozwoliło korzystać z programu przez tydzień. Ze względów edukacyjnych program zawierał opisy działania niektórych zagrożeń wirusowych. Od wersji 3.99 został natomiast wyposażony w leksykon popularnych wirusów komputerowych w Polsce — z pokazami ich efektów dźwiękowych i graficznych.

mks_vir miał naówczas najszybsze wykrywanie wirusów polskiej produkcji, pozostawiając daleko w tyle zagraniczną konkurencję. O skali sukcesu antywirusa najlepiej poświadczy, iż w 1996 r. został zwycięzcą trzeciej edycji konkursu „Teraz Polska”. W tym też roku utworzona została przez Marka Sella firma MKS, która zajmowała się tworzeniem, aktualizacją i dystrybucją tego antywirusa.

Marek Sell cały czas pracował nad doskonaleniem programu mks_vir, efektem czego w doczekał się wersji na systemy Windows 95, 98, ME, 2000 i XP. Dzięki temu jego antywirus na bieżąco reagował na zagrożenia, zyskując coraz większą renomę wśród krajowych użytkowników komputerów. Nie dziwne więc, że produkt ten miał coraz więcej klientów, a Marek Sell stał się symbolem sukcesu polskiej branży IT. Niewątpliwie zasłużył on na tę opinię, ponieważ każda kolejna wersja programu mks_vir była coraz skuteczniejsza i jednocześnie łatwiejsza w użytkowaniu. Marek Sell przez dłuższy czas robił wszystko w pojedynkę i często na pytania dziennikarzy o to, czy zatrudniłby programistę, który wcześniej zajmował się tworzeniem wirusów, odpowiadał: „Programista musi być jak żona Cezara-poza wszelkimi podejrzeniami”. Dopiero pogarszający stan zdrowia spowodował, że w drugiej połowie lat 90-tych zatrudnił do pomocy 10-osobową grupę programistów.

Antywirus Sella idealnie trafiał w swoje czasy. Najpierw, kiedy końcem lat osiemdziesiątych XX wieku w polskich domach pojawiały się pierwsze komputery, a wraz z nimi wirusy. No i później, gdy na początku XXI wieku w polskich urzędach i domach na dobre upowszechnił się Internet — a tym samym nastąpił prawdziwy wysyp rozmaitych robaków, ransomware i wymyślnych wirusów komputerowych. Coraz większa popularyzacja internetu i idące za tym zawirusowanie komputerów doprowadziło do tego, iż mks_vir na polskim rynku antywirusowym zaczął rywalizować z zagranicznymi markami tj. Kaspersky, ESET, McAfee czy Norton.

Rodzimy antywirus dzielnie znosił tę rywalizację przed dobrych kilka lat i pewnie ta tendencja trwała by dłużej. Ale w nocy z 12 na 13 czerwca 2004 roku stała się rzecz straszna — albowiem jego twórca i dyrygent działalności zmarł w wieku 52 lat po długiej i ciężkiej chorobie. Fakty są takie, że Marek Sell przeczuwał, że wyzionie ducha — i trzy miesiące przed śmiercią zawarł umowę licencyjną z przedsiębiorstwem MKS, która prawnie potwierdzała, iż on jest autorem programu mks_vir. Jest to o tyle ważne, że dokument ten w 2007 roku pomógł finansowo zabezpieczyć jego rodzinę.

mks_vir bez Marka Sella

Po śmierci twórcy programu mks_vir firma MKS kontynuowała jego działalność. W 2005 roku powstały wersje dla systemów Windows i Unix. Natomiast skaner online oparty na technologii ActiveX stał się dostępny na stronie internetowej oprogramowania. W tym czasie funkcję CEO w MKS Sp. z o.o. sprawował syn Marka Sella — Mateusz Sell — będący również cenionym w kraju informatykiem. Jednak pomimo tego z każdym rokiem było gorzej i wydana w 2007 r. wersja 2k7 programu nie utrzymała się na rynku, a planowane w 2010 r. wydanie wielojęzycznej wersji 10 nie doszło do skutku.

Po bankructwie firmy MKS w 2011 r. syndyk sprzedał prawa do znaku towarowego mks_vir, a prawa do niego zakupiła firma ArcaBit, utworzona kilka lat wcześniej przez byłych pracowników MKS-a. W sierpniu 2012 r. ponownie został aktywowany produkt mks_vir — jako darmowy program antywirusowy, aczkolwiek okazał się niewypałem. Następnie nastąpiła kilkuletnia przerwa w wydawaniu antywirusa — do czasu, kiedy w maju 2018 (po dwóch latach przygotowań) ponownie stał się dostępny wraz z nowym logotypem oraz nową szatą graficzną i stroną www. Dzisiejszy mks_vir występuje w trzech wersjach komercyjnych — biznesowej, domowej i dla placówek edukacyjnych — a cena jego rocznej licencji oscyluje w granicach 120 złotych. Nie jest to więc, jak chciał Marek Sell bardzo przystępny cenowo produkt, ale trzeba przyznać, iż gwarantuje dobrą ochronę antywirusową. Szkoda jednak, że nie idzie to w parze z popularnością antywirusa mks_vir, który na rynku wyraźnie przegrywa konkurencję z ofertą ESET, Kaspersky czy Bitdefender.

Résumé

Pewnie jakby teraz żył Marek Sell forma mks_vir byłaby lepsza, ponieważ swoimi działaniami udowodnił, że dzięki ciężkiej pracy, pasji i ogromnemu zaangażowaniu można zrobić wszystko. Jednakże prekursora praca dla rozwoju polskiej branży IS, nie przeszkodziła mu w zostaniu ojcem szóstki dzieci. Marek Sell poza oddaniem dla rodziny miał też różne zainteresowania m.in. pasjonował się muzyką (umiał i lubił grać na gitarze) oraz ogrodnictwem.

Jego odejście 15 lat temu stanowi po dziś dzień wielką stratę dla rodzimej informatyki. Albowiem był to człowiek-firma, stawiający sobie ambitne wyzwania, które w wizjonerski sposób realizował. Co spowodowało, że stworzony przez niego program antywirusowy i promująca go firma, którą zarządzał przez kilkanaście lat stanowiły świetną wizytówkę rodzimej informatyki w całej Europie. Wypada więc trzymać kciuki, żeby jego następcy z podobną charyzmą kontynuowali dzieło Marka Sella, w rozwoju i popularyzacji antywirusa mks_vir. A mają w tej kwestii wielkie pole do popisu, bo antywirus ten powinien cieszyć się dużo większą popularnością na rynku polskim.